जोडि स्तुपा (Twin Stupa),कपिलबस्तु
धमनिहवाको नामले प्रसिद्ध ,प्राचीन ईट्टाद्धारा निर्माण भएको यो स्तुप कपिलबस्तु जिल्लाको सदरमुकाम तौलिहवाबाट ३ किलोमिटर उत्तर पश्चिममा अवस्थित शाक्य राजधानी तिलौराकोट परिसरबाट करिब ४०० मिटर उत्तर दिशामा अवस्थित रहेको छ । यो जोडि स्तुपा सिद्धार्थ गौतम बुद्धका पिता राजा शुद्धोधन र माता महारानी मायादेवीको स्मृतिमा निर्माण गरिएको विश्वास गरिन्छ । ईसा पूर्व चौँथो शताब्दीमा निर्मित ठुलो स्तुपको व्यास ५२ फिट र उचाइ ७.५ फिट रहको छ, भने सानो स्तुपको व्यास २६ फिट रहेको छ । यो सानो स्तुप ईसा पूर्व दोस्रो /पहिलो शताब्दी अगाबै निर्माण भएको थियो । पुरातत्व विभागले सन् १९६८ र सन् १९६९ मा उत्खनन गरेको हो । नेपाली पुरातत्वविद वि.के.रिजालले स्तुपहरुको उत्खनन गरी बुद्धका माता पिताको स्मृतिमा निर्माण गरिएको कुरा आफ्नो उत्खनन विवरणमा दर्शाएका हुन् । त्यस्तै भारतीय पुरातत्वविद टि.एन मिश्रले ठुलो स्तुप सँभवत चौथो शताब्दीमा निर्माण भएको कुरा आफ्नो विवरणमा दर्शाएका हुन । यी स्तुपहरु मध्ये ठुलो स्तुप चार चरणमा निर्माण गरिएको भए पनि सानो स्तुप पहिलो चरणमा नै निर्माण गरिएको विश्वास गरिएको छ । 
प्राचीन कालमा निर्माण भएका यी स्तुपहरुको सँरक्षण हुन आवश्यक देखिन्छ । यी स्तुपहरु खुला आकाशमुनी रहिरहँदा घाम,पानीको असरले यी सँरचना नस्ट भई माटोमा विलीन हुन सक्ने र भावि पुस्ताले देख्न नपाउने खतरा रहेकोले यी स्तुपालाई घाम,पानी तथा छाडा चौपाया गाईबस्तुबाट जोगाउनु आवश्यक रहेको छ । यी ऐतिहासिक,धार्मिक ,पुरातात्विक तथा पर्यटकीय सम्पदाको स्तरोन्नति हुन नसक्दा कपिलबस्तुबासी बर्सौदेखी चिन्तित हुनु परेको जनगुनासो बढिरहेको छ । यी सम्पदाहरुको चौतफि विकास भएमा यस क्षेत्रका नागरिकको आयस्तरमा बृद्धि भइ यस क्षेत्रको अर्थतन्त्रमा कायापलट आउनेमा दुई मत छैन । यी सम्पदाको आवश्यक राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय स्तरमा प्रचार प्रसार हुुन नसक्दा यी सम्पदा ओझेलमा परेका छन् । यी सम्पदाहरुको प्रचार प्रसार र आवश्यक सँरक्षण तथा प्रर्बद्धन एवम साैन्दर्यकरण गर्नु हामी सबैको साझा दायित्व एवम जिम्मेबारी हो ।
No comments:
Post a Comment